İnflamatuvar (iltihabi) barsak hastalığı adı altında tanımlanan ülseratif kolii ve Crohn hastalığı. süregen hastalıklardır. Sık rastlanmamakla birlkte nadir değildir ve dünyanın hemen her yerinde görülür. Bu hastalıkların tanımlanmasından bu yana yüzyılı aşkın sürede. nedenini ve hastalığı tamamen iyileştirecek tedaviyi bulmak için yoğun çalışmalar sürdürülmektedir. Bugünkü tedavi şekilleri ile. hastalık tamamen ortadan kaldınlmasa da. uzun süreli iyilik hali sağlanabilmekte, komplikasyon riski azaltılabilmektedir.
Bu kitapçık ülseratif kolit hastaları için hazırlanmıştır. Hastalığın takibi, tedavi ve ilaç dozları ile ilgili değişiklikler sürekli doktor kontrolü altında olmalıdır Hasta tüm sorun ve sorularını doktora iletecek ve yanıt alacaktır Bu kitapçığın lıastalanmıza yararlı olacağını umarız.
ÖZEL BAŞKENT HASTANESİ Yaymıdır Hazırlayan: Dr. Ahmet Tandoğdu
- Ülseratif kolit nedir?
Ülseratif kolit bir kalın barsak (kolon) hastalığıdır. Kalın barsak, barsağın ince barsaktan sonraki bölümüdür. İnce barsak, alınan besinlerin sindirildiği ve emildiği kısımdır. İnce barsakta emilmeyen posalı gıda kalın barsakta depolanır, içindeki suyun büyük bir kısmı burada emilir. Böylece katılaşan feçes (dışkı), kalın barsağın hareketleriyle barsağın son bölümü olan rektuma gelir ve anüsten (makat) dışarıya atılır.
Ülseratif kolit, kolonun iç yüzünü döşeyen tabakanın (mukoza) hastalığıdır. Mukozada iltihap ve kanayan yaralar (ülser) yapar.
Hastaların hemen hepsinde barsağın son bölümü (rektum) hastadır. Bazı hastalarda kalın barsağın daha büyük bir kısmı, bazı hastalarda da bütün barsak hastadır. Yani hastalığın tutulumu hastadan hastaya değişir.
Hastaların bir kısmında başlangıç döneminde kabızlık olabilirse de, genellikle ishal vardır. Dışkı kanlıdır. Kanla birlikte mukus denilen parlak, kaygan barsak salgısı ve cerahat de dışkı içinde görülür.
Ulseratif kolit; kronik süregen bir hastalıktır, yıllarca devam eder. Tedavi ile hastanın şikayetleri ve barsaktaki hastalık hali düzelır. Ancak zaman zaman tekrarlamalar gösterir. Hastanın ilaçlarını doktor kontrolü altında önerilen sürede ve bazen sürekli kullanması gereklidir.
- Ülseratif kolitin nedenleri nedir?
Ülseratif kolitin nedeni bilinmemektedir. Gıdaların içerisinde alınan çeşitli maddeler, bakteri toksinleri ve virüsler hastalığın ortaya çıkmasında rol oynayabilir. Ancak sorumlu hiçbir gıda maddesi veya mikroorganizma bulunmuş değildir. ekten ne olursa olsun, bu zararlı faktöre karşı barsak mukozasında cevap olarak iltihap hücreleri artar, inflamasyon ve ülserler gelişir.
Bugün için tedavide kullanılan ilaçlar hastalığın nedeni bilinmediği için, sebebe yönelik değil, iltihabın gerilemesini sağlayan anti-inflamatuvar (iltihap giderici) ilaçlardır. - Ülseratif kolit bulaşıcı bir hastalık mıdır?
Hayır. Ülseratif kolit bir infeksiyon hastalığı değildir. Hasta, hastalığını çevresindeki insanlara bulaştırmaz.
Kirli su ya da çiğ sebze ve meyve ile oluşan bazı barsak infeksiyonlarında, ülseratif kolitli hastadaki şikayetlere benzer belirtiler olabilir. Bu infeksiyöz barsak hastalıkları dışkı incelemeleri ile ülseratif kolitten ayırdedilir.
- Stres ya da başka faktörler Ülseratif kolit oluşmasına veya hastalığın alevlenmesine yol açar mı?
Hayır. Bazı hastalarda stresli dönemlerde hastalığın alevlendiği görülürse de, genellikle stres ile hastalığın alevlenmesi arasında belirgin bir ilişki yoktur.
Barsak infeksiyonları (örneğin: amip infeksiyonu) soğuk, gripal infeksiyon, antibiyotikler ve muhtemelen ağrı kesici ilaçlar hastalığın alevlenmesini tetikleyebilir. - Ülseratif kolit gebe kalmaya engel midir? Gebeliği etkiler mi? Gebelikte ilaç kullanılabilir mi? Hastalığın aktif olduğu dönemlerde gebe kalınması önerilmez. Gebelik sırasında hastaların bir kısmında hastalık alevlenebilirken o bazı hastalarda hastalık iyileşebilir. Bazı hastalarda ise doğumu takiben birkaç hafta içinde alevlenme olabilir.
Bağışıklık sistemini etkileyen azathioprine (Imuran®) tedavisini almakta olan hastalar gebe kalmaktan kaçınmalıdır. Bunun için doğum kontrol hapları alınabilir. Bu ilaçların hastalık üzerine kötü etkisi yoktur. Sulfasalazin (Salazopyrin’-EN), mesaiazin (Salofalkl gibi ilaçlar gebelik sırasında, emniyetle kullanılabilir.
Gebelik sırasında hastalığın alevlenmesi halinde lavman yolu ile veya ağızdan kortizon kullanmak gerekebilir. Kortizonun anne karnındaki bebeğe zararlı etkisi gösterilmemistir. Bununla birlikte yüksek dozda kortizon hapları almakta olan hastaların bebeğini emzirmemesi önerilir.
Ülseratif kolit gebe kalmanızı ya da sağlıklı bebek sahibi olmanızı engellemez. Hamilelik ve doğum sırasındaki riskiniz, normal kişilerden farklı değildir.
- Ülseratif kolit hastanın çocuğuna geçer mi? Ülseratif kolit, anne babadan çocuklara geçen bir hastalık değildir. Bununla birlikte, aynı aile içinde birden fazla hasta birey bulunabilir. Hastanın çocuğunda ülseratif kolit olması düşük bir olasılıktır.
- Ülseratif kolit hastanın aile yaşamını etkiler mi? Ülseratif kolit, erken çocukluk çağından 80 yaşına kadar herhangi bir yaşta başlayabilirse de, genellikle ilk kez 20-40 yaşları arasında ortaya çıkar. Bu yaşlar kişinin meslek edinme, evlenme, ev kurma, çocuklarını yetiştirme çabalarını yoğun olarak yaşadığı yaşlardır. Bu dönemde kişinin sağlığının ıyı . – olması çok önemlidir. Kronik \ .1— tekrarlayıcı özelliği olan bazı \ hastalıklarda olduğu gibi bu hastalıkta da hastanın eşi, ailesinin sevgi ve anlayışı hastalığın •• yarattığı zorlukları göğüslemesinde yararlı olacaktır.
- Ülseratif kolit nasıl teşhis edilir?
Hastanın hikayesinde kalın barsaktan olan kanama, birlikte olan ishal (kabız da olabilir) ve karın ağrısı ülseratif kolit olabileceği şüphesini doğurur. Yapılan dışkı ve kan tetkikleri ile barsak infeksiyonu olmadığı anlaşıldıktan sonra teşhisi kesinleştirmek için kolonoskopi yapılması gereklidir. Kolonoskopi, kolonoskop adı verilen yumuşak, bükülebilir, ucundan ışık veren özel aletlerle, bu konuda özel eğitim görmüş doktorlar tarafından yapılır. Kolonoskopla makattan girilerek bütün kalın barsağın iç yüzeyi Kolonoskobun ucundan gözle görülerek incelenir. Hastalığa özel bulgular saptanır. Hastalığın şiddet derecesi ve barsaktaki yaygınlığı belirlenir. Kolonoskopi sırasında barsak mukozasından alınan minik bir parçanın (biyopsi) mikroskop altında incelenmesi ile teşhis kesinleştirilir.
(
Yine hastalığa ait bulguların saptanması amacıyla barsak filmi çekilir. Gerek barsak filmi gerekse kolonoskopi hastanın takibi sırasında doktorun gerekli gördüğü zamanlarda tekrarlanır.
- Ülseratif kolit kanser midir?
Ülseratif kolitli hastalarda barsak kanseri olur mu?
Ülseratif kolit, kanser değildir. Kanser; vücudun herhangi bir yerinde kontrol edilemeyen aşırı büyümedir. Ülseratif kolit tamamen farklı, iltihabi barsak hastalığıdır.
Ülseratif kolit hastalarının az bir kısmında, ileriki yıllarda, normal insanlara göre artmış kanser riski vardır. Özellikle tüm kolonun hasta olduğu ve hastalığın 10 yıldan fazla süredir mevcut olduğu hastalarda risk söz konusudur. Bu nedenle hastaların doktor kontrolü altında bulunmaları gerekir. - Barsağın yalnızca bir bölümünü tutan hastalık barsağın tümüne yayılabilir mi?
Hastalığın alevlendiği dönemlerde, hasta olan barsak kısmı genellikle hep aynıdır. Bazen hastalığın yaygınlığında azalma olur, bazen de: şiddetli atakiarla birlikte yaygınlığı artabilir.
Ülseratif Kolit
I. Ülseratif kolit tedavi edilebilir mi?
Evet. tedavi edilebilir. Tedavide ağız yolu ile verilen ilaçlar veya makattan barsak içine uygulanan lavman veya fitil şeklinde ilaçlar kullanılır. Ancak hastalığı tamamıyla yok eden bir tedavi şekli yoktur. Özellikle tedavinin kısa sürede
kesilmesiyle hastalık yeniden
alevlenir. Bu nedenle tedavinin
uzun sürmesi (bazen hayat boyu) gereklidir. Bu şekilde hastalığın yeniden alevlenmesi önlenmiş olur. Yine de tedavi altında dahi, hastaların az bir kısmında hastalığın alevlenmesi olasıdır. Hastalığın tamamen ortadan kalkması, ancak hasta barsağın ameliyetla çıkarılması ile mümkün olur.
- Ülseratif kolit tamamen iyileşebilir mi?
Hastalığın belirti ve bulgular’ uzun süreli tedavilerden sonra ortadan kaybolabilir. Ancak hastaların çok büyük bir kısmnında hastalık dönem dönem alevlenmeler göstererek seyreder. - Ülseratif kolitin tedavisinde özel bir diyetin yeri var mıdır? Ülseratif kolit tedavisinde özel diyetlerin çok az rolü vardır. Hastalığa neden olan ya da siddetlendiren belirlenmiş herhangi bir diyet yoktur.
Tedaviye iyi cevap vermeyen bazı hastalarda sütlü gıdanın diyetten çıkarılması ile önemli ölçüde iyileşme olmaktadır.
- Cllseratif kolitte ameliyat gerekir mi? Hangi hallerde gerekir.
Kalın barsağın tümünü ya da büyük kısmını ameliyatla çıkartmak gerekebilir. Ameliyatı gerektiren durumlar şunlardır: a) Yoğun ilaç tedavisine rağmen iyileşmeyen çok şiddetli hastalar. b) Yıllarca sık tekrarlayan ataklar nedeniyle hastanın iyileşmemesi. c) Özellikle kalın barsağın büyük kısmı ya da tümü hasta olanların tedaviyle düzelmemeleri. d) Vücudun diğer organlarında da (göz, deri, eklem) iltihaba hastalıkların sık sık tekrarlaması. e) Kalın barsakta kanser gelişme riskinin belirmesi. - Tedavide kullanılan ilaçların yan etkileri nelerdir? Kortikosteroisler: (Deltakortole, Ultralan’, vb) Akut ülseratif kolit ataklarının tedavisinde kullanılan bu ilaçlar yüzde yuvarlaklaşma, iştah artışı, ruhsal durumda değişikliklere yol açabilir. Yüksek dozda kortizon kullanımı kemiklerden kalsiyum kaybı, cilt ve kaslarda erime. hipertansiyon, geçici şeker hastalığı gibi olumsuz etkiler oluşturacağından doktorunuz uzun süreli yüksek doz kortikosteroid kullanmadan kaçınacaktır.
Kortikosteroid lavman ve köpükler: Bu preparatlar genellikle önemli yan etkiye yol açmamaktadır.
Sulfasalazin: (Salazopyrin`g-EN) lçeriğindeki sulfapiridin nedeniyle bazı hastalarda döküntü, baş ağrısı, bulantı, mide ağrıları ve kansızlığa yol açabilir. Erkeklerde bazen sperm sayısını azalttığı için çocuk sahibi olmayı engeller. Ancak bu geçici bir durumdur. ilacın kesilmesini takip eden 3 ay içinde normale döner. Sulfasalazin kullanımı sırasında idrar hafif turuncu renk alabilirse de bu herhangi bir önem taşımamaktadır.
Lavman Enterik et 5- ASA grubu ilaçlar: (Salofalkl supozituTabl var Bu ilacın etkisi sulfasalazine benzese de yapısında sulfapiridin kısmının olmayışı nedeniyle yan etkisi daha düşüktür. Nadiren ishal, baş ağrısı ve deri döküntüleri
Azathioprine: (Imuranl Bağışıklık sistemini etkileyen bu ilaç; idame tedavisi sırasında bulantı, grip benzeri yakınmalar ve karın ağrısına yol açabilir. Kan hücrelerinde de düşüklük yapabileceğinden ilacın kullanımı sırasında kan sayımlarının düzenli olarak takip edilmesi önerilmektedir.